DE AUTORITAIRE PERSOONLIJKHEID

Adorno's “autoritaire persoonlijkheid” is, vanuit psychologisch oogpunt, meermalen onderzocht. Beroemd is het Amerikaanse onderzoek, op behavioristische leest geschoeide, onderzoek, waarbij de, betaalde, proefpersonen, stroomstoten toedienden aan deelnemers, die een vraag uit de test foutief beantwoordden. De kracht van de stroomstoot werd groter, naarmate het aantal fouten toenam. Het zei gezegd: de proefpersonen, die simuleerden dat ze een stroomstoot kregen, waren niet zichtbaar, wel was het geschreeuw en gekerm duidelijk te horen, en ze moedigden hun kwelgeesten aan om door te gaan. Uiteindelijk was de toegediende dosis (op papier) dodelijk.

Een aantal proefpersonen ging door “tot het gaatje”, anderen haakten af. Toch kon men concluderen, dat alle proefpersonen de bestraffing accepteerden en veel verder gingen, dan ze voor zichzelf voor mogelijk hielden.

In de film “Ghostbusters” komt dit experiment terug. Een fout “telepatisch' antwoord, wordt “beloond” met een stroomstoot. De hoofdpersoon is uiterst selectief bij deze “beloningen”, uitsluitend om bij een jonge studente in het gevlei te komen.

Toen de rapporten over deze “schokkende experimenten” naar buiten kwamen, schrok menigeen van de zichtbaar gemaakte “autoritaire persoonlijk”, d.w.z. Een individu, dat bereid is orders uit te voeren en richtlijnen, zonder vragen te stellen, te volgen. “Befehl ist Befehl” and “Sir, yes Sir!” Het leger, beveiligingsbedrijven en multinationals screenen sollicitanten op dit aspect en dit is vaak bepalend voor de carrière of afwijzing.

Toen men van de eerste schrik bekomen was, zwol de kritiek aan. Misschien gedroeg een proefpersoon in een test-situatie en een vaste proefopstelling, zich zo gewelddadig, maar in maatschappelijke/sociale situaties speelden heel andere factoren een rol: geweten, normen en waarden, respect en sociale controle. Het bleek, dat proefpersonen, die geïnformeerd waren over de aard van het experiment, afhaakten of niet op kwamen dagen. Triomfeert de menselijkheid?

We zitten allemaal in dit experiment. Onze deelname is bepalend voor ons welzijn. De pijn wordt geleden ver buiten ons gezichtsveld en we voelen ons daarom niet verantwoordelijk voor de gevolgen van onze keuzes. Wij straffen onze proefpersonen onnadenkend, achteloos, anoniem, gewelddadig, vernietigend en letterlijk gewetenloos. Zonder het te weten is elke hap aan het kerstmaal het restant, van een levend dier en maakt het onderdeel uit van “Slaughterhouse Earth”; de groenten en rozen gekweekt in Pakistan en Kenia door, onderbetaalde, boerenvrouwen zijn illustratief voor het uitbuitende karakter van het mondiale kapitalisme en is de kerstboom, zoals onze eigen spaarzame natuur, ten dode opgeschreven. De versiering, de bloemenzijn, net als het pakpapier, bij voorbaat verkreukt.

Aan de kerstdis schenken we elkaar de nieuwe “smartphone” en “tablet”. We weten niet, en handelen dus zonder te weten, dat zeldzame metalen nodig zijn als nikkel en coltan. De winning ervan vernietigt de natuur en het menselijk ecosysteem. Onder onze ogen en op ons mobiel aanschouwen we de oorlogen, die er in Afrika worden uitgevochten om het bezit van diamant-, goud- en nikkel mijnen. De eerste doden voor de nieuwe generatie Ipad zijn al gevallen en jonge kinderen worden gebruikt als slaven, prostituees en soldaten in afgelegen gebieden. Toch geven we elkaar goud en diamanten kado, ook al kleeft er bloed en zweet van de Afrikaanse jeugd. Bij elke fles parfum, zo mooi verpakt, zou het overlijdensbericht van een walvis moeten plaatst.

Ons handelen zou je kunnen omschrijven, als het gooien van een steen over een muur. Zonder te weten, wat er aan de andere kant gebeurt; op wat geschreeuw en pijn na, wat we dempen met collectes, projecten, in-entingscampagnes en Fair Trade. Van eerlijk delen is nog steeds geen sprake en onze onwetendheid veroorzaakt enkel lijden, wanneer we blijven, weigeren, zoals de kardinalen op bezoek bij Galileo Galilei, om over de muur te kijken.